ذخاير پلاسری = Placer Deposits
بحث ذخایر پلاسری رو با جمله زیبا زیر شروع کرده و سپس به تعریف پلاسر می پردازیم:
آنکس که چرخه کامل تحول پلاسرها با همه جزئیات آن را دریابد، خواهد توانست به تنوع بی‌پایان نمودهای پلاسر پی ببرد (یو.بیلی.بین، 1983).
-
تعریف پلاسر:
کلمه پلاسر برگرفته شده از کشور اسپانیا و در کل یه کلمه اسپانیایی است به معنی ذخیره معدنی در رسوبات تخریبی. چیزی را که معمولا دانشمندان و زمين‌شناسان اقتصادی معمولا نهشته‌های نابرجای می نامند باید دارای ارزش اقتصادی داشته باشد یا تجمعات مكانیکی که نهشته‌های پلاسری به حساب می‌آورندکه در نهایت بهنهشته‌های خاكزادی كه بوسيله فرآيندهای رسوبی به دست آمده تمركزدهنده كانی‌های سنگين است ايجاد می‌شوند، تعلق دارند.
كانی‌های پلاسری كه به درجات مختلف دارای اين ويژگی‌ها هستند عبارتند از كاسيتريت، كروميت، كولومبيت، مس، گارنت، طلا، الماس، ايلمنیت، مگنتيت، پلاتين، ياقوت، روتيل، زنوتايم، زيركن، ياقوت (کروندوم قرمز Ruby)، مونازيت (فسفات خاکهاى نادر) و … -
شرايط لازم برای تشكیل پلاسرها:
برای اینکه کانسارهای پلاسری شکل بگیرد یک سری موارد بايد وجود داشته باشد كه مهمترين آنها عبارتند از:
– وجود سنگ مادر مناسب:
در کانسرهای پلاسری در مرحله اول یکسری کانی های وجود دارد و تشکیل می شود در سنگ مادر که فاقد ارزش اقتصادی هستند، اين كانی‌ها پس از هوازده شدن سنگ بوسيله آب، باد و گاهی يخچال حمل می‌شوند و در محيط ديگری متمركز می‌گردند، در اين ميان نوع سنگ مادر، موجب كنترل نوع پلاسر می‌شود. به عنوان مثال پلاسر الماس عمدتا از كيمبرليت‌ها منشأ می‌گيرد.
– وجود كانی سنگين
– فرآيند هوازدگی موثر:
در تشكيل كانسارهای پلاسری چیزی که حائز اهمیت است هوازدگی فيزیکی بوده خردكردن سنگ‌ها باعث جدا شدن كانی‌های پلاسرساز می‌گردد.
– عامل انتقال دهنده
– محل تمركز مناسب:
در مورد یک رودخانه مكان‌های مناسب جهت تجمع كانی‌های سنگين عمدتاً محل خروج رودخانه از ارتفاع و ورود به دشت می‌باشد كه پهنای آن بيشتر و گراديان آن كاهش می‌يابد و نتيجتاً كانی‌های ته‌نشين شده و كانی‌های سبک منتقل می‌شوند.
-
انواع پلاسر:
الف) پلاسرهای آبرفتی يا رودخانه‌ای
ب) پلاسرهای بومی يا بازماندی
ج) پلاسرهای ساحلی
د) پلاسرهای دامنه‌ای يا دلوويال
ه) پلاسرهای واريزه‌ای يا كوه رفتی
و) پلاسرهای يخچالی
ز) پلاسرهای بادرفتی
پلاسر سنگ آهن سنگان:
برخی از قسمت های ذخایری هستند که از یک نقطه دیگر به محیطی که در آن آغشته شده اند انتقال می یابندکه به آنها ذخایر نابرجای آهن می گویند .بعضی از كانه‌های آهن و به ويژه مگنتيت در برابر هوازدگی مقاوم می‌باشند اين كانی دارای وزن مخصوص نسبتاً بالایی است و به همين دليل در پلاسرها تجمع يافته و ذخاير نابرجای آهن را تشكيل میدهد. در بررسی تصاویر ماهواره‌ای TM لندست در منطقه تایباد، مخروطه افکنه‌های عظیم که در جنوب غرب کوه‌های معادن سنگان واقع شده‌اند مشاهده گردید. با پردازش دیجیتالی باندهای انعکاسی این تصاویر تشابه زیادی بین رفتار انعکاسی رسوبات آبرفتی با توده‌های معدنی واقع در سنگان دیده می‌شود، نهشته‌های پلاسری این منطقه حاصل تخریب مکانیکی بخش‌های توده‌های سنگ آهن سنگان در اثر عوامل مختلف سطحی (عمدتاً یخبندان و سایر عوامل هوازدگی) و ساختاری (شکستگی‌ها و درزه – شکاف‌های حاصل از فعالیت‌های تکتونیکی) و حمل مکانیکی آنها توسط سیلاب‌های فصلی، بوسیله آب‌های جاری از آنومالی‌های اصلی معدن به دشت جنوب غربی معدن سنگان بوده است. این معادن پلاسری تقریبا در گستره‌ای بطول 30 کیلومتر و عرض حدود 20 کیلومتر تا مرز افغانستان توسعه یافته‌اند. امتداد این معادن شمال غربی بسمت جنوب شرقی است و عوامل چینه‌شناسی و تکتونیکی باعث شده که مواد معدنی در منطقه بطور یکسان پراکندگی نشان ندهند، توپوگرافی منطقه از نوع دشت و تپه ماهورهای پست می‌باشد، وجود انباشت پلاسر در برخی از این مناطق به 12 تا 14 متر رسیده است. سنگ آهن موجود در محدوده‌های پلاسری از نوع مگنتیت می‌باشد و از نظر زمان زمین‌شناسی نهشته‌های پلاسر این منطقه بیشتر متعلق به عصر حاضر و دوره ترشیاری می‌باشند. با توجه بوجود ارتفاعات بلند و قرارگیری سنگ آهن در آنها ذخایر قابل ملاحظه‌ای از نوع پلاسری در دشت پایین دست تشکیل شده است. اگر بتوانیم این تیپ از معادن راشناسایی کنیم در کنار معادن توده‌ای سنگان و ارزش اقتصادی بسیار بالای این نوع از منابع بدلیل عیار بالای آهن، سنگان را به عسلویه معدنی کشور تبدیل کرده است.