آشنایی با سبک معماری باروک
معماری باروک
باروک نوعی از سبک معماری است که کیفیت بصری آن همگان را شیفته خود کرده است. این کیفیت بصری برگرفته از منحنی هایی است که فضا را به شکلی که قبلاً توسط معماران و مجسمه‌سازان پیش‌بینی‌نشده است، به تصویر میکشد.
باروک در کشورهای مختلف معنی خاص خود را دارد. بعنوان مثال می توان گفت در اسپانیا اصطلاح “باروک” در ابتدا به معنی مروارید نامنظم و عجیب‌وغریب بود، این در حالی است كه در ایتالیا به معنای یك استدلال قاطع و متعارف، با ارزش منطقی كم است.
تاریخچه معماری باروک
معماری باروک یک سبک ساختمانی است که از قرن شانزدهم میلادی در دوران باروک آغاز شد.این نوع ساخت‌وساز بر اساس راه و روش معماری رومی است اما هدف آن به‌جای مدرنیته ساختن آن، قدرت بخشیدن به کلیسای کاتولیک روم بود. از معماری باروک برای نشان دادن ثروت و قدرت کلیسای کاتولیک استفاده شد.
در نیمه دوم قرن نوزدهم، منتقد سوئیسی هاینریش به همراه ولفلین و پیروانش به کلمه باروک معنای عینی تری بخشیدند.آنها با اشاره به هنر مذهبی قرن هفدهم و اوایل قرن هجدهم، باروك را به‌عنوان آثاری كه خصوصیات خاصی در آن دیده میشود، تعریف کرده اند. این خصوصیات شامل استفاده از حركت؛ چه واقعی یا ضمنی، تلاش برای نمایش دادن ابدیت، اهمیت دادن به نور و تأثیرات آن در مفهوم یک اثر هنری و تأثیر نهایی آن، چشاندن جلوه های درخور تماشا به بینندگان، گرایش به نادیده گرفتن مرزهای بین اشکال مختلف هنری و در هم آمیختن معماری، نقاشی، مجسمه‌سازی و غیره است.
در اروپای مرکزی، معماری باروک خیلی دیر وارد شد اما در آثار معمارانی مانند یوهان برنارد فیشر فون ارلاچ اتریشی، شکوفایی پیدا کرد. تأثیر معماری باروک در انگلیس را میتوان در آثار کریستوفر رن مشاهده کرد.شاید گاهی اوقات این معماری زشت و بیروح به نظر برسد ولی هرگز کسل‌کننده نمیباشد.
همچنین از معماری باروک در قرن هفدهم، در جزیره مالت نیز استفاده شد. در این دوره اولین سازه ها با استفاده از سبک باروک ساخته شدند. پس از طراحی کلیسای Jesuits در مالت، معماری باروک محبوبیت زیادی پیدا کرد و در نتیجه کلیساهای بسیاری با استفاده از این سبک ساخته شدند.
در پرتغال، کلیسای سانتا آنجراسیا اولین کلیسایی بود که با استفاده از سبک باروک ساخته شد. این کلیسا در لیسبون قرار دارد و توسط معمار جوآ آنتونز طراحی‌شده است.در قرن هجدهم، معماران قسمت شمالی پرتغال، مفهوم باروک ایتالیایی را پذیرفتند تا از مزایای شکل‌پذیری آن در ساخت بناهای بلند بهره ببرند.
ویژگیهای معماری باروک
یکی از مشخصات معماری باروک این است که با وجود مشاهده ی نمونه هایی از این نوع معماری در اروپا و آمریکای لاتین، این نوع معماری از یک کشور به کشور دیگر متفاوت بود. پس چگونه است که همه ی این معماری ها با یک اصطلاح واحد مشخص میشوند؟ این امر تا حدودی برای راحتی و برای خلاصه کردن هنر یک دوره با یک کلمه واحد بوده است اما بیشتر به دلیل منشأ زیبایی‌شناسی مشترک آنها است.
معماری باروک دارای ویژگیهای خاصی است ک در زیر به چند مورد اشاره می گردد:
- ظاهر نمایشی آن
- استفاده از دکوراسیون مجلل در نمای بیرونی ساختمان
- رنگ روشن دیوارهای ساختمان
- استفاده از برج مرکزی، گنبد، ایوان، برجسته کاری ها و طراحی مرکزی مختلف
- استفاده از طرح های پرشور و نقش های پیچیده
- استفاده از دیوارهای خمیده
- استفاده از مجسمه ها و یا نقش های برجسته در اطراف ورودی مرکزی
- دارای شکوه و جلال
- استفاده از تقابل و تضاد
- استفاده از مجسمه های طلاکاری شده و یا سقف های نقاشی شده در ساختمان
- استفاده از طرح های بریده و یا ناتمام در ساختمان
- استفاده از گچ‌بری یا استفاده از سنگ مرمر
- استفاده از اثرات واهی که باعث فریب چشم میشود.
- گنبدهای بیضی‌شکل
شرح برخی از ویژگیهای برجسته ی معماری باروک به اختصار
1- شبستانهای گسترده
این ویژگی در کلیساها، مناطق مرکزی با شبستانهای گسترده و با اشکال بیضوی مشخص میشوند.
2- عناصر ناتمام
عتاصر ناتمام یک ویژگی بارز و منحصر به فرد است که کمک فراوان و خاص به فرد میکند.
3- روشنایی
از دیگر ویژگی های بارز این معماری، استفاده از جلوه های نورپردازی یا استفاده از نور شدید است. همچنین در این نوع معماری از چراغ های سایه دار برای ایجاد تضاد نیز استفاده میشود.
4- استفاده از تزئینات
نوع تزئین و نقاشی های دیواری سقفی در معماری باروک معمولاً در مقیاس بزرگ استفاده میشود. یکی دیگر از ویژگی هایی که در معماری باروک معمول است استفاده از زیورآلات و گچ کاری و یا استفاده از سنگ مرمر است که جلوهای تزئینی به این معماری میبخشد.
معماری باروک و ارتباط آن با استعمار
ظهور معماری باروک هم‌زمان با استعمار اروپا بود. در این دوره ثروت زیادی برای توسعه حاصل شد. به‌عنوان‌مثال، اسپانیا ثروت استعماری زیادی را به دست میآورد و به همین دلیل است که سبک باروک در اسپانیا توسعه گستردهای پیدا کرد.
در فرانسه، پول حاصل از استعمار منجر به ساخت کاخها توسط افراد قدرتمند و در نتیجه صنعتی شدن اقتصاد شد. صنعت، سازه هاي معماري را به وجود آورد كه از سبك باروك استفاده میکردند.
یکی از اولین سازه هایی که در رم ساخته شد، کلیسای سانتا سوزانا بود که از سبک معماری باروک در آن استفاده‌شده است.
کاخ Caserta بزرگ‌ترین بنایی بود که در قرن هجدهم در اروپا بنا شد و آخرین اثر معماری باروک در ایتالیا است.
دستاوردهای معماری باروک
تعدادی از کلیساهای دوره باروک در رم دارای طرح هایی بودند که بر اساس الگوی ایتالیایی قصرهای سلطنتی با یک گنبد و شبستان متقاطع ساخته‌شده‌اند اما برخورد با معماری بسیار متفاوت از آنچه قبلاً انجام‌شده است، بود.
جیان لورن زو برنینی
سایر ساختمان ها در دوره باروک و اواخر دوره باروک به‌عنوان تئاترهای شهری طراحی شدند. احتمالاً شناخته‌شده‌ترین نمونه چنین رویکردی، میدان سنت پیتر است که به‌عنوان هنر تئاتر باروک موردستایش قرارگرفته است. این میدان که توسط جیان لورن زو برنینی طراحی‌شده است، توسط دو ستون مستقل از ستون های مرکزی با محوریت یک مارپیچ مصری شکل میگیرد.
فرانچسکو بورومینی
رقیب برنینی، معمار فرانچسکو بورومینی، طرح هایی را ابداع کرد که به‌طور چشمگیری از ترکیبات عادی جهان باستان و رنسانس منحرف میشد. نقشه های ساختمانی وی بر اساس شکل های پیچیده هندسی بناشده است.
اشکال معماری وی غیرمعمول و مبتکر بوده است. همچنین در طراحی های معماری خود از نمادگرایی چندلایه نیز استفاده کرده است. شاهکار نمادین او کلیسای کم‌نظیر سان کارلو آ کواترو فونتان است که با یک طرح معماری پیچیده که تا حدودی بیضی‌شکل است، متمایز شده و به آن ریتم های دیوارهای مقعر- محدب و پیچیده ای میبخشد.
بخشی از میراث ماندگار هنر باروک، سبک معماری Beoux-Arts است که ترکیبی از طرح های نئو رنسانس و نئو باروک است.
معماری Beoux-Art در قرن نوزدهم ظاهر شد و توسط فارغ‌التحصیلان Ecole des Beaux-Arts، در پاریس رواج پیدا کرد. در ایالات‌متحده آمریکا، سبک Beoux-Arts توسط ریچارد موریس هانت و کاس گیلبرت معرفی شد.